مراحل رشد کودک تا بزرگسال | مرحله های رشد کودک از نظر روانشناسی

چقدر با مراحل رشد کودک تا بزرگسال آشنا هستید؟ آیا می‌دانید ما انسان‌ها از قبل تولد شروع به رشد می‌کنیم و این فرایند برخلاف تصور خیلی‌ها در کودکی و جوانی تمام نمی‌شود؟ در حقیقت رشد به هر تغییری در انسان گفته می‌شود. این تغییرات گاهی اوقات به معنای بهترشدن و گاهی حتی به معنای افت توانایی‌های ما هستند. بااین‌حال چیزی که اهمیت دارد این است که رشد تا سنین پیری نیز ادامه دارد. آشنا شدن با مراحل رشد کودک تا بزرگسال به ما کمک می‌کند با نیازهای هر دوره آشنا شویم و بهتر بتوانیم به آن‌ها رسیدگی کنیم. درعین‌حال بی‌توجهی به این نیازها می‌تواند مشکلات روحی را در هر دوره از زندگی ما به همراه داشته باشد. حتما برای کسب اطلاع کامل درباره مراحل رشد کودک تا بزرگسالی مشاوره کودک دریافت کنید.

منبع: مراحل رشد کودک تا بزرگسال | مرحله های رشد کودک از نظر روانشناسی

مراحل رشد کودک تا بزرگسالی

روان‌شناسان معتقدند که می‌توانیم رشد انسان را به مراحل مختلفی تقسیم کنیم. در هر مرحله فرد ویژگی‌ها و نیازهای خاصی خواهد داشت. نکته بسیار مهم این است که این ویژگی‌ها و نیازها در تمامی افراد و هرجایی که زندگی می‌کنند برابر است. در واقع ما بدون توجه به این که از چه قوم و نژادی هستیم دوره‌ها و نیازهای روحی و روانی یکسانی را پشت سر می‌گذاریم. همان‌طور که گفتیم شناخت این مراحل و هرچه در آن اتفاق می‌افتد به شما کمک می‌کند تا بهتر بتوانید شرایط را پشت سر بگذارید و شخصیت کامل‌تری برای خود یا فرزندتان رقم بزنید. مهم‌ترین مراحل رشد کودک تا بزرگسال به شرح زیر است.

1- مرحله قبل از تولد

این مرحله از زمان انعقاد نطفه تا تولد نوزاد را شامل شده و به طور میانگین 38 هفته خواهد بود. امروزه تمامی متخصصین اعتقاد دارند که فرزند شما در این مدت علاوه بر رشد فیزیولوژیک و تأثیرات ژنتیک با محیط نیز ارتباط دارد. این یعنی برخلاف گذشته که تصور می‌شد در این دوره جنین متوجه اتفاقات محیط اطراف خودش نیست فرزندتان حضور شما، شرایط روحی‌تان و بسیاری از محرک‌های محیطی را متوجه می‌شود. به همین خاطر بهتر است تا جایی که می‌توانید علاوه بر سلامت جسمی به سلامت روان خود در دوران بارداری نیز توجه داشته باشید. مرحله رشد قبل از تولد به سه زیر مرحله تقسیم می‌شود که در ادامه شرح دادیم.

مرحله تقسیم سلولی یا تخمکی

این مرحله اولین بخش رشد هرکدام از ما است که با انعقاد نطفه شروع شده و برای بیست و یک روز ادامه پیدا خواهد کرد. در این مرحله سلول نطفه شروع به تقسیم شدن و ازدیاد کرده و تبدیل به یک توده سلولی می‌شود. سپس با اتصال به دیواره رحم لانه‌گزینی اتفاق خواهد افتاد.

مرحله رویانی

این مرحله از هفته دوم تا هشتم بارداری را شامل می‌شود. در این مرحله اندام‌های بدن جنین به‌تدریج تشکیل شده و ارتباط او با مادر شکل می‌گیرد.

مرحله جنینی

آخرین مرحله رشد قبل از تولد مرحله جنینی است که از پایان هفته هشتم تا هنگام تولد ادامه دارد. در این مرحله اندام‌های جنین که در مراحل قبل به طور ناقص تشکیل شده بود کامل می‌شود و جنین آماده متولدشدن خواهد شد.

2- مرحله نوزادی

نوزادی از زمان تولد شروع شده و تا دوسالگی ادامه خواهد داشت. رشد نوزاد در ماه اول تولد سریع رخ می‌دهد. در این یک ماه شما شاهد تغییرات بسیاری در فرزند خود خواهید بود. به طور میانگین وزن نوزاد در این مرحله حدود ۳۴۰۰ گرم و قد اکثر نوزادان بین ۴۵ تا ۵۰ سانتی‌متر است. نوزادان در این دوره نسبت به صدا و بوی مادرشان حساس هستند. تا جایی که نوزاد هنگام صحبت‌کردن مادر، سرش را به سمت او می‌چرخاند؛ و به‌خوبی می‌تواند بوی شیر مادر را نسبت به دیگران تشخیص دهد. بینایی نوزاد در این مرحله هنوز کامل نیست؛ و تا حدود دوسالگی طول می‌کشد که نوزاد بتواند از قدرت بینایی خود به طور کامل بهره ببرد.

سبک دلبستگی ایمن

مهم‌ترین تکلیف و بحران رشدی برای کودکان در دو سال اول زندگی شکل‌دادن به سبک دلبستگی ایمن است. دلبستگی به این معناست که کودک باور کند دنیا جای امنی برای زندگی است؛ و دیگران در زمان لازم به او کمک خواهند کرد. شکل‌گرفتن این باور در کودک بیش از هر چیز به رابطه او با مراقبین و به‌خصوص مادر بستگی دارد. به میزانی که مادر به فرزندش توجه داشته باشد و نیازهای او را به‌موقع شناسایی کرده و پاسخ بدهد این باور به شکل مثبت‌تری در کودک شکل خواهد گرفت.

اما اگر فرزند شما نتواند سبک دلبستگی ایمن پیدا کند به معنای آن است که جهان را جایی ناامن و انسان‌ها را غیرقابل‌اعتماد خواهد دانست. این باور درصورتی‌که مورد درمان قرار نگیرد تا بزرگسالی همراه فرد باقی خواهد ماند. و تقریباً تمامی روابط نزدیک او را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

3- مراحل رشد انسان در کودکی

پس از نوزادی نوبت به مرحله کودکی می‌رسد‌. کودکی به دو دسته، کودکی اول (دو تا شش‌سالگی) و کودکی دوم (هفت تا دوازده‌سالگی) تقسیم می‌شود‌. رشد جسمانی و شناختی در این دوران به طور سریع رخ می‌دهد؛ و کودک به بسیاری از مهارت‌های شناختی دست پیدا می‌کند. برای آشنایی با روانشناسی کودک کلیک کنید.

کودکی اول

در حدود دوسالگی مهارت‌های کلامی در کودک شکل می‌گیرد. این به معنای آن است که از این به بعد فرزند شما می‌تواند با محیط ارتباط برقرار کند؛ و از جملات دو تا چهار کلمه‌ای استفاده خواهد کرد. از جمله توانمندی‌های دیگر که در این مرحله رخ می‌دهد می‌توان به ایستادن، راه‌رفتن، دویدن، نشستن، خزیدن، درآوردن دندان شیری و… اشاره کرد. بااین‌حال هنوز رشد شناختی کودک به بالاترین حد خودش نرسیده است. فعالیت‌های حرکتی کودک تکامل پیدا می‌کند؛ و علاوه بر توانمندی‌های حرکتی‌ قبلی‌اش اکنون می‌تواند بازی‌های دسته‌جمعی با همسالانش انجام دهد و تسلط بیشتری بر اندام‌های جسمانی‌اش داشته باشد.

رشد روانی در کودکی اول

مهم‌ترین چالشی که در کودکی اول با آن مواجه می‌شوید این است که فرزند شما متوجه تفاوت‌های میان دختران و پسران می‌شود. او احتمالاً راجع به این موضوع و همین‌طور نحوه به‌دنیاآمدن فرزندان سؤالاتی از شما خواهد پرسید. به همین خاطر شما می‌بایست به فکر تربیت جنسی فرزندتان در این دوران باشید. یادتان باشد که بی‌توجهی به این مسئله می‌تواند مشکلاتی را برای فرزندتان به همراه داشته باشد. پس بهتر است با کمک‌گرفتن از یک مشاور متخصص خودتان را برای این مرحله آماده کنید.

مراحل رشد در مرحله دوم کودکی

در این مرحله رشد شناختی کودک به بالاترین حد خودش می‌رسد. کودک توانایی استدلال منطقی و فضایی پیدا می‌کند؛ و به‌راحتی می‌تواند با محیط اطرافش سازگار شود. همچنین مهارت‌های اجتماعی بهبود پیدا کرده و در نتیجه آن کودک می‌تواند با همسالان یا بزرگ‌ترها ارتباط خوبی برقرار کند. در این مرحله کودک نسبت به مراحل قبلی هوشیارتر می‌شود و از ظرفیت یادگیری خواندن و نوشتن بهره می‌برد.

سخت‌کوشی و تلاش در کودکان دوره دبستان

به اعتقاد اریک اریکسون مهم‌ترین بحران روانی در سال‌های مدرسه سخت‌کوشی در برابر احساس حقارت است. در این مرحله فرزند شما همه تلاش خود را می‌کند تا بهترین باشد. نکته مهم این است که شما می‌بایست دست از مقایسه کردن و کمال‌گرایی بردارید و تلاش‌های فرزندتان را در این دوره موردتوجه قرار دهید. در غیر این صورت مشکلاتی مانند ازدست‌دادن اعتمادبه‌نفس در فرزند شما اتفاق خواهد افتاد.

4- نوجوانی

از دوازده تا هجده یا بیست‌سالگی را دوره نوجوانی می‌نامیم. نوجوانی به اعتقاد تمام روان‌شناسان مرحله گذار است. این یعنی فرزند شما به‌تدریج از کودکی فاصله گرفته و تبدیل به یک فرد بزرگسال خواهد شد. شکل‌دادن به هویت مهم‌ترین بحرانی است که در این مرحله با آن روبه‌رو می‌شویم. در یک کلام هرکدام از ما در سنین نوجوانی به این سؤال پاسخ خواهد داد که: ” من کیستم؟”.

برای آشنایی با دوران نوجوانی کلیک کنید.

5- مرحله جوانی

سال‌های بین بیست تا چهل عمر هرکدام از ما جوانی نام دارد. در این مرحله فرد از نظر جسمانی تغییرات چندانی نخواهد داشت. بااین‌حال بسیاری از تصمیم‌های مهم زندگی مثل تحصیل، انتخاب شغل و همین‌طور ازدواج در این مرحله اتفاق می‌افتند. به همین خاطر فرد از نظر روانی تغییرات بسیاری را پشت سر می‌گذارد.

6- مرحله رشد انسان در میان‌سالی

با عبور از جوانی نوبت به میان‌سالی خواهد رسید. این دوره از 40 یا 45 سالگی شروع شده و تا 65 سالگی ادامه خواهد داشت. رشد شناختی در این دوران کم‌کم شروع به تغییر می‌کند؛ و مهارت‌هایی که نیاز به پردازش سریع اطلاعات داشته باشد با کمی مشکل مواجه می‌شود؛ اما در عوض قدرت استدلال منطقی، توانایی مدیریت و خلاقیت در این دوران افزایش پیدا می‌کند‌.

نیازهای روانی در دوره میان‌سالی

هرکدام از ما در سنین میان‌سالی احتیاج به فعالیت داریم. در حقیقت به میزانی که فرد پویایی خود را حفظ کرده باشد در این مرحله آرامش بیشتری خواهد داشت. بسیاری از روان‌شناسان معتقدند زایندگی و فعالیت نکته کلیدی در میان‌سالی است. زنان و مردان در این دوره به این فکر می‌کنند که معنا و یادگاری از خود تولید کنند که حتی بعد از مرگ آن‌ها نیز باقی بماند. برای بسیاری از آنها تربیت فرزند بهترین مصداق برای این ماجرا است.

7- مراحل رشد تا سالمندی

سالخوردگی یا دوران پیری را می‌توان به‌عنوان آخرین مرحله رشد انسان در نظر گرفت. در این مرحله قدرت جسمانی و شناختی فرد کاهش پیدا می‌کند. و فرد کم‌کم توانمندی‌هایش را از دست می‌دهد. دوران پیری از حدود ۶۵ سالگی به بعد آغاز می‌شود. در این مرحله، فرد دورانی را که سپری کرده است مورد بررسی و بازبینی قرار می‌دهد؛ و نگاهی به آرزوها، تمایلات و خواسته‌هایش در زندگی می‌اندازد. اگر فرد زندگی گذشته خود را به‌خوبی ارزیابی کند این دوران را به طور مطلوبی می‌گذراند در غیر این صورت ممکن است دچار خلق پایین، ناامیدی و افسردگی شود. برای آشنایی با روانشناسی دوران سالمندی کلیک کنید.

سؤالات متداول